Bu yazımda sizlere ABD’den değişik kişilerin kriz ile ilgili görüşlerini takdim edeceğim.
Bu fikirler kafaların hala çok karışık olduğunu gösteriyor. Bu da, bana göre, yakın bir gelecekte çözümün gözükmediğinin en büyük delilidir.
Mortgage krizini ilk gören ekonomi profesörlerinden Nouriel Roubini:
Bizler son 50 yılın en kötü krizinin ortasındayız. Bu kriz 2009 yılında da devam edecektir. Bu zamana kadar şişen kredi balonu patlamıştır. Artık bundan sonra geri dönüş yok. Bu çöküşün dibi de yok. Her şey ve her kes etkilenecektir. İleri ekonomiler bile artık sert bir düşüşe girmişlerdir. 2009 yılında ABD’de büyüme negatif çıkacaktır. 2010 ve 2011 yıllarındaki kurtarma çabaları da yüzde 1 ya da 1,5 gibi çok cılız bir büyüme getirecektir ki bu da sanki durgunluk devam ediyormuş hissi verecektir. 2010 yılında işsizlik oranı yüzde 9 mertebesine ulaşacaktır. Emlak yüzde 40 mertebesinde değer kaybedecektir. Bu yıl riskli yatırımlardan uzak durmak gerekiyor. Hisse senedi, bono tahvil piyasasından da uzak durmak gerekir. Riskli yüksek getirili yatırımlardan ziyade risksiz düşük getirili yatırımları tercih etmek lazımdır.
Temmuz 2007’de mortgage krizini haber veren Pimco şirketinin kurucusu Bill Gross:
2008 muhtemelen hisselerin yarı yarıya değer kaybettiği bir yıl olarak anılacaktır. Bu da yaklaşık 30 trilyon dolarlık bir değerin kağıt üzerinde kaybıdır. Aslında olay bundan daha da derindir. Ekonomik resesyonun genel bir depresyona dönüşmesinden korkulmaktadır. Obama yönetiminin atacağı adımlar oldukça önemlidir. Sanırım bundan sonra Adam Simith’in ekonomideki gizli eli devletin açık eli olarak görünecektir. Ancak devlet müdahaleleri ve yatırımları kâr oranlarını oldukça düşürecektir. Bundan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır. Ekonomik toparlanmaya giden yol da çok taşlı ve dikenlidir.
The MacroMarkets şirketi kurucusu ve Yale Ünivesitesi profesörlerinden Robert Shiller:
Henüz Büyük Bunalım zamanındaki işsizlik oranına ulaşmadık ancak bunun dışında hemen hemen her şey Büyük Bunalım şartlarını anımsatıyor. Bu sefer sahip olduğumuz bilgi, teknik ve teknoloji bu işin içinden daha kolay sıyrılmamızı sağlayabilir. Ancak şu anda insanların güveni sarsıldı. Bu güveni onlara yeniden kazandırmak ise çok zor. Esas sıkıntımız işte bu kısımdır.
Merkezi Hükümetin ekonomi danışmanlarından Sheila Bair:
İşler kötü dolayısıyla yatırımcılar daha dikkatli olmalıdırlar. Hükümetin bir ekonomi danışmanı olarak şunu söyleyebilirim. İnsanlar gözü kapalı değil, bilgiye analize ve iyi değerlendirmelere dayalı olarak yatırım yapmalıdırlar. Örneğin emlak krizi. İnsanlar yatırımlarını finansal derecelendirme kuruluşlarının matematik modellerine göre yaptılar. Hiç kimse verilen kredilerin niteliğine ya da geri ödeme kabiliyeti olup olmadığına bakmadı. Trilyonlarca, dolar geri ödemesi mümkün olmayan insanlara kredi olarak verildi. Şimdi sonuç ortada.
İki yıl önce kredi balonunun patlayacağını söyleyen Wall Street’den Jim Rogers:
Finans piyasasındaki bu çöküş artık reel sektörü de çok ciddi boyutlarda etkilemiş durumda. İnsanlar belki yatırım yapmak istiyorlar ancak güvenleri yok. Yabancı mallar pazarlarımızda daha çok satılır hale geldi. Bizim çiftçilerimiz ise gübre bile alamıyorlar. Üreticiler normal kapasitelerini kullanmıyorlar. Böyle giderse zaten iyice düşük olan gıda stokları önümüze bir gıda sorununu da beraberinde getirecektir. Hisse piyasasından insanlar büyük kayıplarla kaçıyorlar. Paralarını değerlendirecekleri bir yer olmaz ise enflasyonist dönemin gelişi çok yakındır. İşler daha da kötüleşeceğe benziyor.
Montrose Advisors danışmanlık şirketi başkanı John Train:
Bir kriz var ancak ben bunun toplam bir çöküşe dönüşeceğini zannetmiyorum. Herkes, toptan bir çöküş olmaması için gayret ediyor. Keynes fikirlerinde çok haklı çıktı. Keynesyen politikalarla bu işin içinden çıkabiliriz. Böyle bir ortamda bile, hala kazançlı yatırım sahaları çoktur. Birçok şirketin bu krizi fırsata çevirebileceğini düşünüyorum.
Oppenheimer & Co. Şirketi finansal analisti Meredith Whitney:
Evet bir sorun var. Ancak bu sorunun üstesinden gelmek için çare piyasaya para vermek değil finansal altyapıyı düzeltmektir. Hükümet henüz bu yolda bir adım atmadı. 2009’da ne olur? Doğrusunu söylemek gerekirse, gelecek hafta ne olacağını bile tahmin etmek zorken, bir yıllık tahminde bulunmak neredeyse imkansızdır. Genel ekonomik durumun insanların tahmin ettiklerinden çok daha kötü olacağına inanıyorum. En büyük sorun da tüketim harcamalarındaki büyük düşüştür. Ekonomi bozuldukça tüketim harcamaları azalıyor, tüketim harcamaları azaldıkça da ekonomi bozuluyor. Bu bir çöküş döngüsü.
W.L. Ross & Co. Şirketinin milyarder başkanı Wilbur Ross:
Bu çok ciddi bir krizdir ve hükümet tedbir almakta geç kalmıştır. Palyatif tedbirler bu işin çözümünü sağlayamaz. Şu anda ev sahipleri yaklaşık 5 trilyon dolar kaybetmiş durumdadırlar ve 12 milyon aile de evlerinin değerinin çok üzerinde kredi geri ödemesi ile karşı karşıyadırlar. Emlak kredileri emlakin reel değerine çekilmedikçe işler rayına girmeye başlamayacaktır. Bu çerçevede dikkat edilmesi gereken en büyük sorun ise işsizliktir. Eğer Obama benim tavsiyelerime uyarsa 2010 yılı sonunda ekonomi normal seyrine döner. Aksi takdirde şimdikinden çok daha kötü bir durumda olacağımızı söylemek durumundayım.
Herkes tedbirini buna göre almalıdır.
Selam ve Sevgilerimle
Bir yanıt bırakın