Cumhuriyet Merkez Bankası Kârı Üzerine Sorular

Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. ile ilgili bir çok yazı yazdım. Hem kuruluşu, hem statüsü hem çalışma mekanizması hem de sonuçları itibariyle yanlışlıkları ifade etmeye çalıştım.

Merkez Bankası, içinde bulunduğumuz Borca Dayalı Para Sisteminin (BDPS) kilit noktasını oluşturur. Bu iyi anlaşılırsa tüm sistem anlaşılır, aksi taktirde kısır bir döngü içerisinde bocalar durur(sun)uz. Son olarak Merkez Bankası’nı tamamen bağımsızlaştırarak aslında hükümet kendi kendine intihar etmişti. Bunu “zaman içerisinde anlayabilecek mi?” bilemiyorum.

Merkez Bankası 2001 yılında inanılmaz bir kâr etti.

Bu konuda birçok yorumu bizler çeşitli araçlar ile okuduk, duyduk. Çok şeyler söylendi ama konu netlik kazanmadı. Şimdi çok detaya girmeden Merkez Bankası şirketinin karı ile ilgili bazı hususlara dikkat çekmek istiyorum. Dahası, bunları soru şeklinde formüle ederek sizi düşünmeye zorlamak istiyorum. (Bunları aynı zamanda ortodoks ekonomistlere ev ödevi “take-home” olarak veriyorum)

Banka 2001 yılında 6.7 katrilyon (yaklaşık 5.4 milyar dolar) kâr etti.

Dünyanın en karlı 15inci kurumu oldu. Ancak unutmamak gerekir ki; Türkiye’nin 2002 yılı bütçesi yaklaşık 98 katrilyon olarak konsolide edildi. Merkez Bankası kârı, 2002 yılı bütçesi yatırımlar ödeneğinden fazladır, biir! İkincisi, 2001 yılında Türkiye yüzde 9.4 küçüldü! Bu son 56 yılın en büyük çöküşüdür. Böyle bir yılda Merkez Bankası şirketinin kendi kendini 6.7 katrilyon kâr ile adeta ödüllendirmesinin manası nedir?

Öyle enteresan bir şirket düşünün ki kârı ürettiği şeyin cinsinden ölçülüyor! Böyle bir şirkete Merkez Bankası dışında bir örnek verebilir misiniz?

Merkez Bankası kârı nereden geliyor? (Cevap vermeden önce bir daha düşün!)

Bütün ülkeyi bir para havuzu gibi düşünün. Bu havuzun suyunun seviyesini kontrol eden yetkili, suyun önemli bir kısmını “kendi payım” diye keserse aslında kimin suyunu kesmiş oluyor?

Merkez Bankası elde ettiği bu kârın belli bir yüzdesini diğer bir ifade ile en az 1.6 katrilyonunu vergi olarak ödeyecek. Peki o zaman, “daha çok kâr etsin ve daha çok vergi ödesin”, olmaz mı?

Merkez Bankası net kârının en az yüzde 51’ini (yaklaşık 2.7 katrilyon) Hazine’nin payı olarak Hazine’ye verecek. Aslında vermeyecek çünkü Hazine’nin Merkez Bankası’na borcu olduğu için borcuna mahsup edecek.

  • Peki, Merkez Bankası Hazine’ye başka hangi koşullarda para verebilir ya da vermelidir?

Merkez Bankası kâr ettiyse, birileri bunun üzerinden çok daha fazla (kat be kat) kâr etmiş demektir. Çünkü bu, borca dayalı para sisteminin esasını oluşturur.

  • Peki Merkez Bankası kimin ya da kimlerin kazanmasına vesile olmuştur?

Merkez Bankası net kârının Hazine payı dışındakini (bu da yaklaşık 2.5 katrilyon eder) diğer patronlarına ödeyecek.

  • Bu tatlı kârı cebe atacak bu şanslı zevat-ı kiram kimdir acaba?
  • Merkez Bankası A.Ş.’nin patronları yani hissedarları kimlerdir?
  • Bunların arasında yabancılar yok mu? (Merkez Bankası Kanunu madde 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 bu soruya cevap değildir)

Merkez Bankası devlet içi bir kurum mudur?

Buna cevap olarak “Evet” diyebiliryorsanız (ki siz bu konuda hiç birşey bilmiyorsunuz demektir) bu “devlet içi” kuruluşu denetleyen organın adı nedir? Cevabınız Hayır ise (ilerleme kaydediyorsunuz) uluslararası denetim (audit) kurumlarından hangisi Merkez Bankası’nı denetliyor ve gerçek detaylı raporları nasıl yorumlanır ya da yorumlanmalıdır? Merkez Bankası şirketinin dekore edilmemiş bilançoları nerededir?

Sizce, bütün bu hususlardan Merkez Bankası’na sınırsız yetki verenlerin gerçekten haberi var mıdır? (Merak etmeyin, bu sadece bir anket sorusudur. Cevaplamaya buradan başlayabilirsiniz)

Bütün bu hususlar aydınlanmadan Merkez Bankası ve Borca Dayalı Para Sistemi’ni anlamak mümkün değildir.

Unutmamak gerekir ki mekanizmanın nasıl çalıştığını bilmek ile o mekanizmanın ürününün doğru, güzel, iyi, faydalı ve adil olduğunu ya da olmadığını teşhis etmek ayrı ayrı şeylerdir. Bizim anlatmaya çalıştığımız ise ikincisidir.

Selam ve Sevgilerimle

Prof. Dr. Mete Gündoğan

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*


Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.